| |
|
1
|
|
مفهوم تاب‌آوري در برابر بلاياي طبيعي در مديريت جامع حوزه آبخيز
|
|
( 465 بازدید )
( 120 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 32 - شماره پیاپی 32
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
مقاله حاضر با هدف تبیین نقش و جایگاه تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی در مدیریت جامع حوزههای آبخیز تدوین شده است. در دهه‌های اخیر به‌سبب وقوع بلایا و مخاطرات محیطی مختلف با منشأ طبیعی و انسانی با داشتن اثرات نامطلوب انسانی و بوم‌شناختی، رویکرد استفاده از مفهوم تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی مطرح شده است. هر چند دهه بین‌المللی کاهش بلایای طبیعی از ابتدای ژانویه 1990 و بر اساس قطعنامه 44 -236 سازمان ملل شروع شده و هدف آن شامل کاهش خسارتهای جانی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از مخاطرات طبیعی بوده است. اما به‌طور جدی، با تصویب سند هیوگو در سال 2005، افزایش تاب‌آوری جوامع مد نظر قرار گرفت. در واقع، به‌سبب افزایش میزان مخاطرات جهانی و اهمیت مقابله با آنها، در سال‌های 2015-2005 اهتمام ویژه‌ای در راستای کاهش مخاطرات طبیعی و افزایش تاب‌آوری جوامع محلی انجام شد. با این حال طبق مرور مطالعات انجام شده، در راهبردهای مدیریت جامع حوزههای آبخیز کشور هنوز مفهوم واقعی تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی، جایگاه واقعی خود را به‌منظور اتخاذ اقدامات مورد نیاز متناسب با شرایط و موقعیت‌ها و نیز تنوع بلایا پیدا نکرده است. بروز خسارات جبران‌ناپذیر جانی، روحی-روانی، مالی و محیط زیستی مختلف طی سال‌ها و ماه‌های اخیر در نقاط مختلف کشور مهر تأییدی بر عدم اتخاذ این رویکرد بوده است. بنابراین، تأکید بر این است که برنامه‌های مدیریت آبخیز در جهت کاهش و مهار بلایای طبیعی بهتر است در چارچوب تاب‌آوری طرح‌ریزی و اجرا شوند. نتایج حاصل از این تحقیق می‌تواند مبنایی علمی و کلیدی برای محققان، مسئولان اجرایی و مدیران حوزههای آبخیز کشور قرار گیرد.
|
|
تخصص ها
:
|
آسیب‌پذیری، امنیت آبخیز، سیاست‌های مدیریتی، معیشت تاب‌آور
|
|
|
|
|
2
|
|
توصیف ویژگی‌های سیلاب در حوزههای آبخیز ساحلی مازندران(مطالعه موردی: حوضه سراج‌محله)
|
|
( 447 بازدید )
( 52 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 32 - شماره پیاپی 32
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
جریانهای سیلابی در حوضههای ساحلی دامنه شمالی البرز که غالباً جنگلی هستند، برخلاف تصور خسارتزا است. در این پژوهش به بررسی میدانی ویژگی‌های سیلاب در این نوع حوضهها با تمرکز بر روی حوزه آبخیز سراج محله شهرستان گلوگاه و علل و پیامدهای این رخ‌داد پرداخته شده است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که رخ‌داد سیلاب در این حوضه نوعی سیلاب واریزه‌ای متشکل از جریان سیلاب به همراه رسوبات درشتدانه، گل‌ولای و سرشاخههای درختان است. فرسایشپذیری بالای سازندهای زمین‌شناسی، توپوگرافی شدید و زمان تمرکز کم جریانهای سیلابی وقوع سیلابهای واریزه‌ای را در شرایط بارش‌های شدید این حوضه موجب می‌شود. هم‌چنین بررسی نقاط آسیب‌پذیر در برابر این رخ‌داد نشان می‌دهد که احداث راههای ارتباطی و سازه‌های تقاطعی آبراهه‌ها بدون توجه به رژیم جریانهای سیلابی واریزه‌ای و ویژگی‌های ژئومرفیک آبخیز مشرف بر آنها به تشدید خسارتهای ناشی از این رخ‌دادها انجامیده است.
|
|
تخصص ها
:
|
آبخیزداری، البرز شمالی، سیلاب واریزه، مخاطرات محیطی.
|
|
|
|
|
3
|
|
ارزیابی روشهای فازی و کلاسیک تحلیل سلسله مراتبی در اولویت‌بندی زیرحوضه‌های منطقه 22 تهران از منظر آبخیزداری
|
|
( 472 بازدید )
( 44 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 32 - شماره پیاپی 32
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
امروزه توسعه شهرنشینی و افزایش ساخت و ساز و افزایش رشد صنعتی شدن شهرها در کشور‌های در حال توسعه و پیشرفته منجر به کاهش سطوح نفوذپذیر، تغییر اقلیم و مصرف و تقاضای بیش از حد از منابع آب سطحی و زیر سطحی شده است. بنابراین اکثر شهرها با پدیده‌هایی نظیر سیلابهای شدید، کمبود آبهای سطحی و زیر سطحی، نشست زمین، گرد و غبار و ... مواجه شده‌اند. هم‌چنین ناکارآمدی استفاده از راهکارهای سنتی مدیریت سیلاب منجر به ایجاد سیلابهای عظیم در شهرها می‌شود که باعث ایجاد خسارتهای فراوان جانی و مالی و آبگرفتگی‌ها و ترافیک‌های شدید در این مناطق می‌شود. و آبخیزداری از جمله روشهای سازگار با طبیعت است که علاوه بر مهار سیلاب به مدیریت آن نیز می‌‌پردازد و با ایجاد مدیریت یکپارچه میان منابع آبهای سطحی و زیرزمینی تا حدود زیادی مشکلات را رفع می‌کند. در این تحقیق از رویکرد به هم پیوسته مدیریت سیلاب با استفاده از معیارهای آّبخیزداری با استفاده از نرم‌افزار GIS استفاده می‌شود و سپس وزن‌‌های معیارها به‌منظور ترکیب آنها با استفاده از روش فازی چانگ، باکلی، میخایلوف محاسبه میگردد و با توجه به مجموع اوزان که برابر یک گردیده و هم‌چنین با استفاده از نرخ سازگاری گوس و بوچر که مقدارش کم‌تر از 0/1 گردیده است، صحت‌سنجی می‌شود. سپس مراحل مذکور برای روش کلاسیک تحلیل سلسله مراتبی نیز صورت می‌گیرد و با استفاده از اولویت‌بندی صورت گرفته در مورد 15 زیرحوضه منطقه 22 تهران و هم‌چنین استفاده از روش میانگین مربع خطا مشخص میگردد که هر چهار روش اولویت‌های شماره یک الی چهار را یکسان نشان می‌دهند و اختلاف میان آنها در 11 زیر حوضه دیگر است. هم‌چنین با مقایسه نتایج مقاله حاضر با نتایج مطالعه صورت گرفته در منطقه که بر اساس پارامتر‌های صرفا سیل‌خیزی انجام شده بود، مشخص میگردد که با در نظر گرفتن دیدگاه یکپارچه در مسائل آبخیزداری می‌توان به نتایج دقیق‌تر هم در امر اولویت‌بندی مناطق مستعد سیل‌خیزی و هم مناطق مستلزم اجرای عملیات آبخیزداری رسید. هم‌چنین با توجه به نتایج روش MSE مشخص میگردد که اوزان معیارها در روش فازی میخایلوف به روش کلاسیک نزدیکتر است و در بین روشهای فازی نیز اوزان محاسبه شده از روشهای باکلی و میخایلوف به یکدیگر نزدیکتر هستند.
|
|
تخصص ها
:
|
اولویت‌بندی، تصمیم‌گیری چند معیاره، آبخیزداری، سیلاب شهری، آبخوان‌داری، مدیریت یکپارچه
|
|
|
|
|
4
|
|
تحليلي برعوامل مؤثر برمشاركت ساكنين حوزه‌هاي آبخيزدر فعاليت‌هاي آبخيزداري (مطالعه موردي: حوزه آبخيزبن چهارمحال و بختياري)
|
|
( 420 بازدید )
( 44 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 32 - شماره پیاپی 32
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
طرحهای آبخيزداري برای حفظ منابع آب وخاك به‌عنوان سرمايه‌هاي عظيم كشور و در راستاي توسعه و عمران حوزه‌هاي آبخيز و دستيابي به توسعه پايدار اجرا مي‌شوند. موفق‌ترين طرحهای آبخيزداري را آن دسته از طرح‌هایی تشكيل مي‌دهند كه توانسته‌اند بين اهداف آبخيزداري و نيازهاي مردم پلي برقرار ساخته و آنها را هماهنگ سازند. اين مقاله حاصل انجام يك پروژه پژوهشی است كه با هدف بررسی و شناخت ميزان تمايل آبخيزنشينان به مشاركت در عمليات آبخيزداري و عوامل مؤثر برآن وهم‌چنین شناخت زمينه‌هاي جلب مشاركت ساکنين حوزه‌هاي آبخيز در فعالیت‌های آبخيزداري بااستفاده‌از ابزارها وشيوه‌هاي مناسب مشاركتي در حوزه‌ی آبخیز بن از استان چهارمحال وبختیاری به انجام رسید. پژوهش به شیوهی مشاهدهای - میدانی و با تکمیل پرسش‌نامه از ساکنین حوزههای آبخیز صورت پذیرفته و نتایج اخذشده با استفاده از آمارتوصیفی طبقه بندي شده سپس بااستفاده از رگرسيون خطي و نرم افزارSPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج رگرسیون گام به گام در حوزه آبخیز بن نشان می‌دهد که از بین متغیرهای مختلف فقط دو متغیر میزان آگاهی مردم از فواید و مزایای فعالیت‌های آبخیزداری با ضریب 0/727 و مطابقت فعالیت‌های آبخیزداری با نیازهای روستا با ضریب 0/375 در مدل رگرسیونی باقی ماندند. بنابراین ميزان مشاركت آبخيز نشينان ارتباط مستقيمي با تطابق فعاليت هاي آبخيزداري با نيازهاي روستائيان وميزان آگاهي آن ها از فوايد ومزاياي پروژه‌هاي آبخيزداري دارد. تشکیل‌کلاس‌های آموزشی- ترویجی واستفاده ازظرفيت رسانه‌هاي جمعي به ويژ‌ه صدا جهت آشنايي ساكنين حوزه‌هاي آبخيز باماهیت وفواید پروژه‌هاي متنوع آبخيزداري دوگام اساسی در جلب مشارکت آبخیزنشینان و موفقیت پروژه‌های آبخیزداری است.
|
|
تخصص ها
:
|
رگرسيون چندگانه، مشاركت، آبخیزنشینان، استان چهارمحال و بختیاری
|
|
|
|
|
5
|
|
بررسی وضعیت و ارزیابی میزان کمبود و تنش آبی منابع آب حوزه آبخیز گرگانرود با استفاده از شاخص فالکن مارک
|
|
( 437 بازدید )
( 33 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 32 - شماره پیاپی 32
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
وجود آب جهت ادامه حیات موجودات زنده فاکتور بسیار مهم و اساسی و در عین حال یک اصل بنیادی در زمینه توسعه جوامع انسانی به شمار می‌رود. ادامه روند نامطلوب وضعیت منابع آبی در سطح جهان و پیشبینیهای صورت گرفته مبنی بر این‌که وضعیت تخصیص آب در وضعیت بحرانی قرار دارد، محققین و نهادهای بین‌المللی را بر آن داشته تا مطالعات گستردهای را در زمینه منابع آبی و مدیریت آنها اعمال نمایند. بر این اساس شاخصهای متفاوتی برای سنجش وضعیت منابع آب، تعیین میزان فقر ناشی از کمبود آب و تنش آبی پیشنهاد دادهاند. در تحقیق حاضر، شاخص فالکن مارک به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها در زمینه بررسی وضعیت منابع آب جهت بررسی میزان مصرف سرانه آب در ارتباط با نرخ رشد جمعیت در حوضه گرگانرود که یکی از پرآبترین حوضههای کشور واقع در شمال کشور و شرق دریای خزر میباشد، مورد مطالعه قرار گرفته است. بر اساس نتایج بدست آمده شاخص فالکن مارک مقدار عددی بیش از 3000 را کسب نموده، که نشان‌دهنده وضعیت مناسب منابع آب این حوضه بوده و در حال حاضر تنش آبی در آن مشاهده نمیشود. بخش کشاورزی بیش‌ترین مصرف آب در این منطقه را به خود اختصاص داده است. پس از کشاورزی، بیش‌ترین مصرف آب در منطقه مربوط به شرب بوده و صنعت بخش بسیار ناچیزی از میزان مصرف را دربر می‌گیرد.
|
|
تخصص ها
:
|
آستانه مصرف آب، تنش آبی، حوزه گرگانرود، شاخص تنش آبی ، میزان مصرف آب، نرخ جمعیت
|
|
|
|
|
6
|
|
ارزیابی کیفی مدل‌های IntErO، EPM، MPSIAC و RUSLE به‌منظور انتخاب مدل‌های بهینه برای شرایط مختلف در شرح خدمات مطالعات تفصیلی اجرایی آبخیزداری
|
|
( 460 بازدید )
( 36 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 32 - شماره پیاپی 32
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
فرسایش خاک یکی از مهم‌ترین مشکلات زیست‌محیطی در سطح جهانی است که مسائل و مشکلات فراوانی را برای جوامع بشری به‌وجود آورده است. از همین‌رو، ارزیابی دقیق فرسایش خاک در مطالعات فرسایش و رسوب به‌منظور طراحی و اجرای اقدامات حفاظتی مناسب، هدفمند، و مقرون به‌صرفه با توجه شدت مشکل و اثرات اجتماعی - اقتصادی ضروری است. از همین‌رو انتخاب مدل مناسب و متناسب به‌منظور برآورد فرسایش و رسوب با توجه به داده‌های موجود، شرایط متفاوت توپوگرافی و اقلیمی کشور و در نظر گرفتن نیازمندی‌های اطلاعاتی و میزان پیچیدگی مدل‌ها امری ضروری و مهم است. بر همین اساس در تحقیق حاضر نقاط قوت و ضعف چهار مدل تجربی شامل EPM، MPSIAC، RUSLE و IntErO به‌صورت کیفی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که مدل MPSIAC در مناطق خشک، مدل RUSLE برای مناطق کوهستانی مدیترانه‌ای و نیز مناطق جنگلی با درصد شیب بالا و هم‌چنین مناطق کشاورزی و مدل‌های EPM و IntErO در مناطق کوهستانی و هم‌چنین برای مدیریت حوزه‌آبخیز و نیز مدیریت منابع آب نتایج مورد قبولی ارائه می‌دهند. لذا پیشنهاد می‌شود در شرح خدمات آیخیزداری مدل‌های برآورد فرسایش و رسوب متناسب با اهداف مدیریتی، داده‌های در دسترس، شرایط توپوگرافی و اقلیمی انتخاب شوند. در نتیجه انتظار می‌رود در صورت انتخاب مدل مناسب برای برآورد فرسایش خاک و تولید رسوب ضمن صرفه‌جویی در زمان، منجر به طراحی و اجرای اقدامات حفاظت خاک و آب مناسب، هدفمند، و مقرون به‌صرفه خواهد شد.
|
|
تخصص ها
:
|
پیچیدگی مدل، رسوب‌دهی، فرسایش خاک، فرسایندگی باران، کارایی مدل، نسبت تحویل رسوب.
|
|
|
|
|
7
|
|
اثرات همه‌گیری کووید–19 بر محیط زیست، منابع‌طبیعی و کشاورزي
|
|
( 505 بازدید )
( 42 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 32 - شماره پیاپی 32
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
طی ماه‌های گذشته، همه‌گیری ناشی از بیماری ویروسی کووید-19 اثرات قابل‌توجهی را در حوزههای محیط زیست، منابع طبیعی، اقتصاد و امنيت غذايي گذاشته است و نیاز به ارزیابی جامع را می‌طلبد. در همین راستا، مطالعه حاضر از طريق مرور مطالعات انجام شده از زمان شیوع کووید-19 تاکنون، اثرات بیماری کووید-19 بر ابعاد مختلف محیط زیست، منابع طبیعی و کشاورزی را مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاکی از آن است که تا به امروز عفونت ناشی از این بیماری میلیون‌ها نفر را مبتلا کرده و جان هزاران نفر را گرفته است. بیش از 80 کشور مرزهای عبور و مرور خود را بسته، مردم خود را مجبور به قرنطینه خانگی کرده و تجارت‌ها و مدارس حدود 5/1 میلیارد کودک تعطیل شده است. افزایش عفونت‌ها و مرگ و میرهای انسانی، مصرف آب، برق، گاز، مواد غذایی، بهداشتی و دارويی، میلیاردها دلار ضرر اقتصادی و چالش‌های مربوط به دفع زباله‌های خانگی و پزشکی، کاهش دیپلماسی محیط زیست، کاهش دقت پیش‌بینی هوا و مواجهه با عفونت حیات وحش از پیامدهای منفی بیماری ویروسی کووید-19 ذکر شده است. هر چند اثرات مثبتی مانند کاهش فشار وارده بر منابع طبیعی، کاهش آلودگی هوا و تغییر اقلیم و درک عمیق‌تر از ذخایر اکوسیستم‌ها و محیط زیست نیز مشاهده شد. علی‌رغم وجود پروتکل‌هاي بهداشتي و محيط زيستي محدود، نياز است که تدوین دستورالعمل‌هاي جامع‌تر در زمينه محيط زيست و اکولوژي نيز در دستور کار سازمان‌هاي متولي این امر صورت گيرد تا بتوان در مقابل اين بيماري با تاب‌آوري بيش‌تر عمل نمود.
|
|
تخصص ها
:
|
اثرات اکولوژيکي، ارتباط حيوان-انسان-محيط زيست، بحران جهاني، تخريب اکوسيستم، کرونا.
|
|
|
|