| |
|
1
|
|
تغییرات ماهانه، فصلی و سالانه شماره منحنی و رواناب در حوزه آبخیز بار-اریه نیشابور
|
|
( 502 بازدید )
( 49 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 8 - شماره 30 - شماره پیاپی 30
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
برآورد رواناب حاصل از بارش های جوی و درک کمی فرآیندهای مختلف تولید آن به عنوان یکی از مباحث مهم و بنیادی در دانش هیدرولوژی به شمار می رود. از آنجا که عوامل متعددی روی رواﻧﺎب در ﺣﻮزه آبخیز آن تأثیرگذار گذاشته، تخمین آن مساله پیچیدهای است. لذا برآورد آن اساس بسیاری از پژوهش ها، مطالعات و طرح های ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺳﻌﻪ، بهره برداری از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و سازه های آبی را ﺗﺸﻜﻴﻞ می دهد. با توجه به موارد ذکر شده از داده های بارش و دبی حوزه آبخیز بار-اریه نیشابور واقع در استان خراسان رضوی به منظور بررسی تغییرات زمانی از روش ﺷﻤﺎره ﻣﻨﺤﻨﯽ استخراج شده از ﺳﺮوﯾﺲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎك آمریکا استفاده شد. بدین منظور از داده‌های بارش و دبی ایستگاه بار- اریه در یک بازه زمانی 56 سال و در مقیاس روزانه رواناب و مقدار شماره منحنی در سه حالت رطوبت پیشین در حالت کم، متوسط و زیاد خاک مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد بیشترین و کمترین مقدار متوسط شماره منحنی برای ماه های فروردین و بهمن برابر با 93 و 76 درصد به دست آمد. همچنین بیشترین و کمترین میزان متوسط رواناب مربوط به ماه فروردین و شهریور با مقدار عددی 12/45 و 0/12 میلی‌متر در دوره آماری مورد بررسی محاسبه شد. علاوه بر این که حداکثر، حداقل و میانگین مقدار شماره منحنی در تابستان و پاییز برابر با 93، 91 و 92 و 85، 81 و83 درصد و در بهار و زمستان برابر با 81 و 79 و 80 و 78، 76 و 77 درصد در حوضه مورد بررسی به دست آمد. باتوجه به تغییرات زمانی و مکانی شماره منحنی و اهمیت این شاخص با توجه به اطلاعاتی که در مورد تبدیل بارش به رواناب ارائه می دهد، توجه مسؤولين، سیاستگذاران و دستاندرکاران در راستاي مديريت منابع آب، توسعه پايدار و در نهايت توجه به بهبود زندگي ساكنين حوزه آبخیز را مي طلبد.
|
|
تخصص ها
:
|
بارش-رواناب، تغییرات زمانی شماره منحنی، حوزه آبخیز بار–اریه
|
|
|
|
|
2
|
|
تخریب حريم رودخانه و عوامل مؤثر بر آن؛ مطالعه موردی رودخانه دینور در استان کرمانشاه
|
|
( 510 بازدید )
( 60 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 8 - شماره 30 - شماره پیاپی 30
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
رودخانه‌ها سيستم‌هاي اکوهيدرولوژيک پویایی هستند که نقش مهمی در کشاورزی، صنعت، گردشگری و پایداری محیط‌زیست دارند. با این وجود، منابع آب و دبی جریان آن ها متأثر از تغییر کاربری اراضی، فاضلاب های خانگی و صنعتی، پسماندهای کشاورزی، سدسازی های بیرویه و خشکسالی دستخوش تغییر و آلودگی است. هدف از انجام این پژوهش بررسی میدانی تغییرکاربری حوضه بالادست و تخریب پوشش گیاهی حاشیه رودخانه و عوامل موثر بر آن بود که در هفت بازه مختلف رودخانه دینور در استان کرمانشاه (سرشاخه ای از بالادست کرخه) طی سال های 97-1395 انجام یافت. نتایج این تحقیق نشان داد که به دلیل نهشته های حاوی سیلت و رس کواترنر در چهار بازه دشتی، رودخانه حالت مئاندری و شریانی داشته که در نتیجه برداشت نامناسب شن و ماسه و تغییر کاربری و حذف پوشش دائمی، به ویژه بیشه و چمنزارها و جایگزینی آن‌ها با گز رودخانه ای به همراه تشدید فرسایش شده است. همچنین در این بازه ها رودخانه توسط رهاسازی انواع زباله و پسماندهای پلاستیکی و فضولات دامی و کشاورزی آلوده می گردد. در سرشاخه رودخانه برداشت شدید خاک برای فعالیت های عمرانی و راهسازی به همراه شخم بیرویه منشاء رسوبات ریزدانه است که در حین بارش توسط رواناب سریعا وارد سیستم رودخانه شده و گل آلودگی آب را سبب می گردد. به‌طورکلی مورفولوژی رودخانه دینور در حال تغییر است و منابع آب آن نیز دستخوش تغییرات و آلودگی جبران ناپذیر ناشی از تغییر کاربری، شخم نامناسب، فعالیت های بیرویه عمرانی، گردشگری محلی و ریختن انواع زباله در حریم رودخانه است که با روندی شتابدار ادامه دارد.[1] Tamarix arceuthoides
|
|
تخصص ها
:
|
بازه های رودخانه، تغییر کاربری، سد جامیشان، گز رودخانه ای، شخم موازی شیب
|
|
|
|
|
3
|
|
بررسی مروری انواع بارانسازها و ضرورت استفاده از بارانسازهای صحرایی بزرگ‌مقیاس برای بررسی فرسایش خاک و تاج بارش
|
|
( 516 بازدید )
( 46 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 8 - شماره 30 - شماره پیاپی 30
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
به‌دلیل چالش‌های لجستیکی بارانسازهای بزرگ‌مقیاس، در اغلب مطالعاتی که تاکنون صورت پذیرفته از بارانسازهای کوچک مقیاس با ارتفاع نازل کم‌تر از 3 متر و سطح کرت کم‌تر از 5 مترمربع بهره گرفته شده است. اجرای این قبیل مطالعات کوچک مقیاس برای بررسی مقدار فرسایش‌پذیری خاک، نفوذ خاک، تأثیر پوشش گیاهان علفی و بوته‌ای بر فرسایش آبی و رواناب بسیار ارزشمند می‌باشد، اما برای درک بهتر و عمیق‌تر فرایند چرخه آب و اثرات متقابلی که در مقیاس بزرگ‌تر حادث می‌شود نیاز به بارانسازهای بزرگ‌تر را توجیه می‌کند. باران‌ساز باید طوری طراحی شود که بتواند باران را از ارتفاع بالای تاج پوشش شبیه‌سازی نماید، در این حالت قطرات باران نیز می‌توانند به سرعت نهایی خود برسند. بدین‌منظور یک دکل حداقل 15 متری لنگربندی (برای برپا نگه داشتن دکل باران‌ساز از کابل‌های مهار استفاده می‌شود که به این کار لنگربندی گفته می شود) شده که امکان نصب چند نازل در رأس آن وجود داشته باشد نیاز است. مهم‌ترین جز هر باران‌ساز نوع نازلی است که بهکار می‌رود. معمول‌ترین نوع نازل، نازل صفحه‌ای چرخنده با زوایه دوران 360 درجه در دو الگوی نصب خطی و H می‌باشد که در رأس دکل نصب می‌شود. نازل‌ها از طریق یک لوله پلاستیکی به‌صورت عمودی به مخزن آب و موتور پمپ متصل می‌شوند. پس از راه‌اندازی سامانه و واسنجی باران‌ساز، از یک مخزن جمعآوریکننده بادبزنی به شعاع پنج متر (حدود 80 مترمربع) از جنس نایلون ضخیم، میله‌های نازک و بست برای جمع‌آوری ساقاب و تاج‌بارش استفاده می‌شود. در رابطه با فرسایش آبی خاک، مهم‌ترین مرحلهای که در آن هدررفت خاک حادث می‌شود، مرحله شیاری شدن است. در بارانسازهای کوچک‌مقیاس، ابعاد کم کرت ها مجال فرسایش شیاری را به رواناب نمی دهد و لذا نمی توان درک درستی از فرسایش پذیری خاک داشت.
|
|
تخصص ها
:
|
شبیه سازی باران، نازل، لنگربندی، فرسایش آبی، تاج بارش.
|
|
|
|
|
4
|
|
بررسی تغییرات هدررفت خاک با کاربرد خاکپوش های آلی و شیمیایی در مقیاس کرت
|
|
( 531 بازدید )
( 47 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 8 - شماره 30 - شماره پیاپی 30
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
کاهش و یا مهار هدررفت خاک اهمیت زیادی در حفاظت از منابع آب و خاك دارد. بر همین اساس، روش های مختلفی براي مهار هدررفت خاك به کار برده می شود. بررسی ها نشان داده است که کاربرد خاکپوش های آلی و شیمیایی از روش های موجود و مفید جهت حفاظت آب و خاک می باشد. از این رو در پژوهش حاضر به ارزیابی اثرات بقایای لوبیاروغنی (به عنوان یک خاکپوش آلی) با سطح های 25، 50 و 75 درصد و پلیوینیل استات (به عنوان یک خاکپوش شیمیایی) با سطح سه درصد بر مؤلفه های هدررفت خاک و غلظت رسوب پرداخته شد. آزمایش ها در شرایط آزمایشگاهی و تحت شبیه ساز باران با شدت 80 میلی متر بر ساعت در مدت زمان 10 دقیقه انجام شد. نتایج تحلیل آماری با روش GLM نشان داد که اثرات تیمارهای مورد استفاده بر تغییرات غلظت رسوب معنی دار نبود. همچنین نتایج نشان داد که درصد حفاظتی بقایای لوبیاروغنی بر هدررفت خاک از 30/37 تا 60/99 درصد و غلظت رسوب نیز از 12/87 تا23/11 درصد متغیر بود. اثر پلیوینیل استات در سطح سه درصد بر کاهش هدررفت خاک و غلظت رسوب به ترتیب 56/02 و 16/14درصد اندازه گیری شد. در نهایت کاربرد پليوینیل استات و بقایای لوبیاروغنی در سطوح استفادهشده با توجه به اینکه اثرات سوء محیطزیستی ندارند، می‌توانند در جهت کاهش هدررفت خاک پیشنهاد شوند.
|
|
تخصص ها
:
|
بقایای لوبیاروغنی، خاکپوش غیرآلی خاک، رسوب، شبیه ساز باران، هدررفت خاک
|
|
|
|
|
5
|
|
مروری بر روش‌های احداث سد زیرزمینی به‌عنوان طرح توسعه آبخیزداری
|
|
( 542 بازدید )
( 59 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 8 - شماره 30 - شماره پیاپی 30
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
احداث سدهای زیرزمینی یکی از راهکارهای مفید و مؤثر در تأمین آب در مقیاس کوچک و بهبود ذخیره آب زیرزمینی است. این سازه‌ها در اقلیم خشک و نیمه‌خشک برای تأمین آب و مقابله با کم آبی و خشکسالی در بسیاری از دره‌ها و رودهای فصلی با هزینه کم قابل‌اجرا هستند. احداث این سدها می‌تواند به بهبود وضعیت آبخوان‌ها و حفظ محیط‌زیست منجر گردد. در این پژوهش روش‌های احداث سد زیرزمینی به‌عنوان طرح بهینه آبخیزداری مورد مطالعه قرار گرفته است. برای این منظور از مطالعات دفتری و اطلاعات موجود استفاده شده است. بررسی محققان در مناطق مختلف حاکی از این واقعیت است که ذخایر آب زیرزمینی با بحرانی جدی در ارتباط با منابع آب روبرو شده است. از این رو اتخاذ روش‌های اصولی و سیاست‌های صحیح در زمینه حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب و مدیریت این منابع امری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. احداث سدهای زیرزمینی در ایران موضوعی نسبتاً جدید است که می‌تواند در اقدامات آبخیزداری مورد استفاده قرار گیرد. اجرای این سازه‌ها می‌تواند باعث جلوگیری از خروج جریان زیرسطحی از حوضه‌های آبخیز گردد.
|
|
تخصص ها
:
|
سد زیرزمینی، آبخیزداری، آبخوان، کم آبی، جریان زیرسطحی.
|
|
|
|
|
6
|
|
توزیع مکانی شاخص‌های تمرکز بارندگی روزانه و ماهانه در ایستگاه‌های باران‌سنجی استان آذربایجان غربی
|
|
( 514 بازدید )
( 58 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 8 - شماره 30 - شماره پیاپی 30
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
بارش یک متغیر هواشناسی است که به‌طور عمده در مقیاس‌های روزانه،فصلی، ماهانه و سالانه مورد مطالعه قرار می‌گیرد و درک تغییرات بارش در بازه‌های زمانی مختلف و همبستگی آن‌ها برای ارزیابی خطر سیلاب و استفاده از منابع آب از اهمیت زیادی برخوردار است. درصد بالای تمرکزکل بارش سالانه، در چند روز بسیار بارانی می‌تواند خطر بروز سیل و فرسایش خاک را افزایش دهد. لذا در این پژوهش الگوی مکانی تمرکز بارش، با استفاده از شاخص تمرکز بارندگی روزانه CI و شاخص تمرکز بارندگی ماهانه PCI در مقیاس سالانه و فصلی در 26 ایستگاه باران‌سنجی استان آذربایجان غربی در مدت 41 سال (1397-1356) ارزیابی شد. سپس نقشه پهنه‌بندی تمرکز بارندگی در مقیاس‌های سالانه و فصلی با استفاده از روش کوکریجینگ معمولی با متغیر کمکی ارتفاع تهیه شد. نتایج پهنه‌بندی تمرکز بارندگی نشان داد که بر اساس شاخص CIدر مقیاس سالانه ایستگاه آلاسقل در جنوب شرقی استان و ایستگاه‌های بدوی، سیاهچشمه و رازی در غرب استان دارای تمرکز بارندگی یکنواخت بوده، اما بر اساس شاخص PCIقسمت‌های شمال و شمال‌غرب استان دارای توزیع یکنواخت‌تری از بارندگی ماهانه نسبت به سایر مناطق مورد مطالعه در استان آذربایجان غربی بوده است. شاخص‌های تمرکز بارندگی در سایر ایستگاه‌ها دارای مقادیر نسبتاً نزدیکی بوده و تفاوت زیادی نداشته که نشان از همبستگی مثبت بین دو شاخص است، که شاخص CIمتناسب با PCIبوده است همچنین نتایج نشان داد که تغییرات سالانه مقادیرCI با درصد بارش‌های سالانه که طی 15درصد از روزهای بارانی رخ می‌دهد بیشترین ارتباط را دارد. بنابراین، ناهمگنی روزانه بارندگی در طول یک‌سال با بهترین میزان درصد بارندگی‌های 15درصد از روزهای بارانی در منطقه مورد مطالعه دارای ارتباط است و فصلی بودن توزیع بارندگی در طول یک‌سال را می‌توان با ناهمگنی بارندگی روزانه توجیه کرد.
|
|
تخصص ها
:
|
بارش، شاخص تمرکز بارندگی، منحنی لورنز، استان آذربایجان غربی
|
|
|
|
|
7
|
|
بررسی اثر خشکسالی هواشناسی بر نوسانات آب زیرزمینی در دشت رفسنجان
|
|
( 499 بازدید )
( 33 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 8 - شماره 30 - شماره پیاپی 30
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
در سال‌های اخیر روند رو به رشد جمعیت و بهره‌برداری بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی و به دنبال آن رخ‌داد رویدادهای حدی از جمله خشکسالی خسارت‌های جبران ناپذیری را به زیرساخت‌های اجتماعی-اقتصادی کشور وارد می‌کند. بدین‌منظور هدف مقاله پیش‌رو تأثیرپذیری سطح آب زیرزمینی از نوسانات بارش در دشت رفسنجان در سالهاي 1371 تا 1395 مي باشد. دوره های خشکسالی بر اساس نمایه خشکسالی هواشناسی (SPI) و آب زیرزمینی (GRI) در سه مقیاس زمانی (12، 24 و 48 ماه) و همبستگی و روند به ترتیب با استفاده ازضریب پیرسون و آزمون من-کندال تعیین گردید. نتایج بررسی خشکسالی هواشناسی و آب زیرزمینی حاکی از آن است که بیشترین کلاس خشکسالی در این دو نمایه در کلاس نسبتاً نرمال به‌ترتیب در مقیاس 12، 24 و 48 ماهه به میزان 33/56، 41/87 و 49/01 برای نمایه SPI و 29/75، 29/96 و 29/64 برای نمایه GRI رخ داده است بررسی اثرات خشکسالی هواشناسی بر روی تغییرات سفره های آب زیرزمینی بیانگر آن بوده است که خشکسالی در بازه 48 ماهه بیشترین همبستگی را با نمایه GRI به میزان 0/414 را نشان داد به گونه ای که این مقیاس از سال 1382 بیشترین انطباق را با تغییرات افت آبخوان از خود نشان داده است و پس از آن بیشترین همبستگی در مقیاس 24 ماه به میزان 0/256 را از خود به نمایش گذاشته است مقادیر نسبتا بالای ضرایب همبستگی بین نمایه‌های SPI و GRI نشان می‌دهد که سطح آبهای زیرزمینی تحت تأثیر تغییرات بارندگی قرار دارند. همچنین نتایج نشان داد که روند افت آب زیرزمینی دشت رفسنجان در سطح 99 درصد معنی دار بوده است و تمامی آماره‌های آزمون من-کندال بیانگر آن هستند که تغییرات سطح آبخوان این مناطق روند نزولی و منفی داشته به گونهای که سطح آب زیرزمینی این دشت در طی 25 ساله به میزان 20/75 متر افت داشته است.
|
|
تخصص ها
:
|
خشکسالی؛ دشت رفسنجان؛ نمایه SPI؛ نمایه GRI؛ همبستگی.
|
|
|
|