| |
|
1
|
|
تجزیه‌وتحلیل عوامل مؤثر بر آبخیزداری و ارائه راهبرد مدیریتی مناسب با استفاده از مدل SWOT (حوزه آبخیز رودخانه دویرج)
|
|
( 79 بازدید )
( 37 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 35 - شماره پیاپی 35
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
بررسی مشکلات آبخیزنشینان ازجمله مسائل راهبردی دولت‌ها میباشد که بی‌شک ارائه راهبردهای مدیریتی مناسب در این راستا گامی ضروری تلقی میگردد. تحقیق حاضر به‌منظور بررسی مشکلات اقتصادی و اجتماعی حوزه آبخیز رودخانه دویرج انجام شده است. در این مطالعه جهت دست‌یابی به اهداف با استفاده از آمار و گزارش‌های موجود، بازدید میدانی و تهیه پرسشنامه، نقاط قوت و ضعف داخل حوزه آبخیز و فرصت‌ها و تهدیدات محیط خارجی شناخته شد. سپس در فرایند تحلیل SWOT، ماتریس IFE و EFE تشکیل و تدوین راهبرد صورت پذیرفت. یافته‌های تحلیل SWOT نشان میدهد که درمجموع تعداد 18 نقطه قوت و فرصت به‌عنوان مزیتها و 17 نقطه‌ضعف و تهدید به‌عنوان محدودیت‌های پیش‌روی آبخیزداری در حوزه آبخیز دویرج قابل‌شناسایی است. پس از تعیین ضریب نهایی عوامل در ماتریس‌ها، راهبرد (استراتژی) WO (حداقل-حداکثر) تعیین گردید. این راهبرد نوع دوم راهبردها و از ترکیب فرصت‌ها و نقاط ضعف میباشد. درواقع با استفاده از فرصت‌ها در جهت رفع نقاط ضعف، راهبرد مناسب طراحی میگردد. درنهایت سه راهکار 1- توجه به حوزه آبخیز به‌منظور افزایش درآمد مردم از طریق جذب گردشگر و 2- ارائه برنامه‌های مناسب مدیریتی جهت کاهش فرسایش و استفاده از کشت‌های کم آب خواه ارائه گردید. 3- میتوان با اجرای مناسب طرح جامع آبخیزداری و انتقال آب کشاورزی به این مناطق بنیه تولید و کشاورزی و هم‌چنین درآمد مردم را افزایش داد.
|
|
تخصص ها
:
|
برنامه‌ریزی راهبردی، توسعه حوزه آبخیز، طیف لیکریت، ماتریس IFE و EFE.
|
|
|
|
|
2
|
|
بررسی وابستگی عوامل اقلیمی و خیزش گردوغبار ازکانون‌های داخلی خوزستان
|
|
( 85 بازدید )
( 18 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 35 - شماره پیاپی 35
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
در استان خوزستان هفت کانون گردوغبار با مساحت 343152 هکتار شناسایی شده است که 67 درصد از این سطح در حوضه جراحی واقع شده است که با وزش بادهای جنوبی و شرقی در پاییز و زمستان باعث تشکیل توده‌های گردوغبار میگردد که به‌ویژه شهر اهواز را تحت تأثیر قرار میدهد. این پژوهش به‌منظور سنجش میزان وابستگی بروز توفان‌های گردوغبار با منشاء کانون‌های حوضه جراحی و عوامل اقلیمی این حوضه انجام شده است. در این مطالعه با استفاده از آمار عوامل اقلیمی و هم‌چنین فراوانی وقوع گردوغبار با منشاء کانون‌های داخلی، محاسبه شاخص SPI در سه بخش شمالی، مرکزی و ساحلی حوضه (شهرستان‌های رامهرمز، امیدیه و بندر ماهشهر) مورد بررسی قرار گرفت. روند خطی در دادههای اقلیمی با استفاده از آزمون من – کندال بررسی شد. سپس با استفاده از هم‌بستگی پیرسون میزان وابستگی توفان گردوغبار به عوامل اقلیمی مشخص شد. در نهایت با استفاده از تحلیل مسیر میزان وزن بتا و یا مشارکت هر عامل در تبیین واریانس متغیر وابسته آزمون گردید. نتایج نشان داد که در بروز پدیده گردوغبار با منشاء کانون‌های داخلی روند خطی مثبت با شیب دو روز در 10 سال مشاهده میشود و هم‌بستگی پیرسون معنی‌دار بودن وابستگی بروز گردوغبار به عوامل اقلیمی را در سطح 1 درصد تأیید کرد. نتایج تحلیل مسیر نشان میدهد که دو عامل دمای متوسط و دمای میانگین بیشینه ماهانه بهصورت مستقیم و غیرمستقیم با تأثیر بر حداکثر سرعت باد بیش از 50 درصد از واریانس بروز توفان‌های گردوغبار را تبیین میکنند. نتیجه ماتریس هم‌بستگی جزئی با استفاده از کنترل تأثیر دما نشان میدهد که هیچ کدام از عوامل اقلیمی در بروز توفان گردوغبار به جز سرعت حداکثر باد معنادار نبوده است. بنابراین دمای متوسط ماهانه و دماهای حداکثر نه تنها بهطور مستقیم بلکه بهصورت غیرمستقیم باعث تغییر در سایر فاکتورهای اقلیمی می‌گردند. اما بهطور کلی عوامل اقلیمی مورد بررسی حداکثر 15 درصد از واریانس فراوانی بروز توفان گردوغبار را تبیین می کنند.
|
|
تخصص ها
:
|
تحلیل مسیر، خشک‌سالی، خوزستان، ضریب هم‌بستگی جزئی،
|
|
|
|
|
3
|
|
بررسی آزمایشگاهی تأثیر بیوپلیمر زانتان در کاهش فرسایش بادی خاک با استفاده از تونل باد (مطالعه موردی: دشت سجزی)
|
|
( 128 بازدید )
( 21 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 35 - شماره پیاپی 35
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
دف این پژوهش بررسی امکان و روش استفاده از بیوپلیمر زانتان در کنترل یا کاهش فرسایش بادی خاک، به‌عنوان جایگزینی برای مالچ نفتی است. زانتان یک بیوپلیمر زیست‌تخریب‌پذیر، از جنس پلی‌ساکارید است که توسط باکتری‌ها تولید شده و به‌عنوان پایدارکننده استفاده میشود. توانایی غلظت‌های مختلف زانتان، در کاهش فرسایش، در سرعت‌های هفت تا 15 متر بر ثانیه بررسی گردید. بدین‌منظور مخلوط همگن این بیوپلیمر در آب، بر نمونه‌های خاک برداشت شده از تپه‌های ماسه‌ای دشت سجزی اصفهان، پاشیده شد و مقاومت نمونه‌ها در مقابل فرسایش بادی، پس از خشک شدن، با تونل باد آزمایش شد. نتایج نشان داد که در اثر مالچ‌پاشی با بیوپلیمر زانتان پوسته‌ی مقاومی در سطح نمونه تشکیل میگردد، به‌طوری که مقدار دو گرم بر مترمربع از این بیوپلیمر فرسایش را تا 98 درصد، نسبت به فرسایش نمونه شاهد (تیمار نشده) کاهش میدهد. استفاده از زانتان نیازی به دستگاه‌های پیشرفته نداشته و بهصورت سرد هم قابل پاشیدن است. هزینه هر هکتار مالچ‌پاشی با مالچ نفتی نسبت به بیوپلیمر زانتان، در سال 1399، حدود 13 برابر بیشتر برآورد شده است. این بیوپلیمر هم‌چنین مطابق استاندارهای محیط زیست برای استفاده در خاک، بی‌خطر است.
|
|
تخصص ها
:
|
بیوپلیمر زیست‌تخریب‌پذیر، تثبیت گرد و غبار، تونل باد، کنترل بیابان‌زایی، مالچ‌پاشی
|
|
|
|
|
4
|
|
تعیین عرصه‌های مناسب پخش سیلاب با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری و سامانه اطلاعات جغرافیایی در حوضه فریمانه، شهرستان جغتای
|
|
( 111 بازدید )
( 17 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 35 - شماره پیاپی 35
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
در مناطق خشک و نیمه‌خشک که ریزش‌های جوی ناچیز و پراکنش نامناسب میباشد، یکی از روش‌های استفاده از سیلاب، گسترش آن در عرصه‌های مستعد است. هدف این پژوهش یافتن بهترین مکان برای پخش سیلاب با استفاده از GIS و روش‌های تصمیم‌گیری در حوضه فریمانه است. به این منظور از عوامل شیب، توپوگرافی (طبقات ارتفاعی)، زمین‌شناسی، نوع کاربری اراضی، نفوذپذیری خاک، ژئومورفولوژی، سازندهای زمین‌شناسی، پوشش گیاهی و خاک استفاده گردید. جهت وزن‌دهی متغیرهای کمی، منطق فازی با تابع عضویت ذوزنقه‌ای و مثلثی و برای متغیرهای کیفی، منطق فازی با تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. مناطق مستعد پخش سیلاب با استفاده از GIS و مفاهیم تلفیق لایه‌ها از روش‌های منطق فازی، منطق بولین و شاخص هم‌پوشانی ارائه شد. برای تعیین و اولویت‌بندی مناطق مستعد، عملگرهای بولینAND و OR، فازی AND، OR، حاصل ضرب، حاصل جمع، گامای فازی از 0/1 تا 0/9 و ارزیابی چند معیاره بکار رفت. با تطبیق نتایج به‌دست آمده با دادههای مشاهده‌ای نتیجه شد که روش‌های فازی AND، ارزیابی چند معیاره و گامای 0/8 و 0/9 فازی بیش‌ترین تطابق را با دادههای مشاهده‌ای داشتند و از بین این روش‌ها، روش ارزیابی چند متغیره مناسبتر تشخیص داده شد. از بین پارامترها نیز، شیب، پوشش گیاهی و نفوذپذیری، بیش‌ترین وزن را به خود اختصاص دادند.
|
|
تخصص ها
:
|
شاخص هم‌پوشانی، منطق بولین، منطق فازی، AHP، GIS
|
|
|
|
|
5
|
|
مرور پيشينه و معرفی مدل های سطح زمین (LSMs)
|
|
( 92 بازدید )
( 20 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 35 - شماره پیاپی 35
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
سطح زمین از عناصر اصلی واقع در مرز بین اتمسفر و لیتوسفر است. تغییرات در مشخصات سطح زمین بر بیلان آب سطحی تاثير ميگذارد. بهطور خاص، تغییر در ماهیت پوشش گیاهی بر برگاب و تعرق مؤثر بوده و تغییر در توزیع پوشش گیاهی، تعادل بین شارهای ناشی از خاک و آنهایی که از طریق فرآیندهای تاج پوشش حاصل می شوند، را تغییر میدهد. تغییرات در تبخیر و تعرق، تبخیر خاک، تبخیر مجدد از برگاب بر رواناب و میزان رطوبت خاک تأثیر می گذارد. این موارد سپس از طریق پیوند با بیلان انرژی سطح، بر انواع فرآیندهای دیگر تأثیر می گذارند. به منظور بررسی تعاملات سطح زمین-جو در مقیاس های هیدرولوژیکی، استفاده از مدل های سطح زمین ضرورت پیدا میکند، که این مدل ها با هدف تعیین شرایط مرزی پایین اتمسفر برای مدل های عددی اتمسفریک توسعه یافته اند. این مطالعه قصد دارد به ارائه و معرفی مدل های سطح زمین در مقیاس منطقهای و جهانی بپردازد. روش تحقیق حاضر، بهصورت توصیفی- مروری و ابزار جمع آوری اطلاعات، اسناد و مدارک در ارتباط با موضوع است. مطالعات نشان میدهد از مدلهای سطح زمین جهت ارائه شبیهسازیهای بیلان آب، انرژی و کربن برای بررسی و شناخت بیشتر در مقیاس منطقه ای و جهانی استفاده میشود که با به کارگیری مؤثر و شناخت این مدلها در مقیاسهای مختلف زمانی-مکانی، بررسی ارتباط سطح زمین با مدل های اقلیمی، هیدرولوژی و در نتیجه درک بهتر رفتار مؤلفه‌های آن دو نیز میسر میشود.
|
|
تخصص ها
:
|
بیلان آب، بیلان انرژی، بیلان کربن، مدل‌سازی هیدرولوژیکی- سطح زمین.
|
|
|
|
|
6
|
|
افقی نو در حکمرانی شایسته آبخیز و توسعه پایدار
|
|
( 84 بازدید )
( 16 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 35 - شماره پیاپی 35
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
آبخیزداری در ایران نیازمند ایجاد نگرشی نو در الگوی‌های مدیریتی خویش است. اجرای سیاست‌های بخشی‌نگر موجود در کشور، باعث افزایش فشار بر کیفیت و کمیت منابع طبیعی ارزشمند کشور شده است. این در حالی است که در شرایط کنونی، حوزه‌هاي آبخیز کشور با الگوهای کنونی مدیریتی خویش، هم‌چنان از شرایط نابسامانی برخوردار است. چالش‌های مدیریتی موجود گویای این واقعیت است که هنوز در ایران مدیریت حوزه‌هاي آبخیز با بحران زیادي مواجه بوده و به‌خوبی نتوانسته وضعیت سلامت حوزه‌هاي آبخیز را بهبود ببخشد. هدف اصلی نوشتار حاضر پرداختن به ضرورت مفهوم‌سازی رویکردهای مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز با جمع‌آوری مستندات و یافته‌های در دسترس میباشد. سپس ساختار و چارچوب اجرایی و مدیریتی با راهبردهای مناسب را بر اساس شناسایی عوامل مؤثر در موفقیت و شکست الگوهای مدیریتی، تدوین نموده است. تغییر نگرش از رویکرد جزیره‌ای به رویکردی یکپارچه در مدیریت آیخیز، افزایش انسجام درونی و بیرونی ساختارهای تشکیلاتی، بهره‌گیری از الگوهای مدیریتی مشارکت محور ذی‌نفعان و تدوین قوانین حامی مربوطه از عوامل مؤثر در اجرای موثر مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز است. افزایش پایداری، تاب‌آوری و سلامت حوزه‌های آبخیز در گرو اجرای اصولی مدیریت یکپارچه آبخیز است. دستاوردهای این مطالعه می‌تواند خط مشی روشن برای مدیران و سیاست‌مداران بخش منابع طبیعی کشور باشد.
|
|
تخصص ها
:
|
الگوهای مشارکتی، ذی‌نفعان حوضه، سلامت آبخیز، حفاظت خاک و آب، مدیریت یکپارچه آبخیز.
|
|
|
|
|
7
|
|
مروری بر عملکرد ريزموجودات خاک‌زي بر مؤلفه‌هاي هدررفت خاک و آب
|
|
( 78 بازدید )
( 10 دانلود )
|
|
|
|
|
اطلاعات انتشار
:
|
دوره 9 - شماره 35 - شماره پیاپی 35
|
|
نویسندگان
:
|
|
|
خلاصه مقاله
:
|
فرسايش خاك و پيامدهاي ناشي از آن، به‌عنوان مانع اساسي در برابر توسعه کشور قرار دارد. به‌طوری‌که دست‌یابی به توسعه پایدار بدون حفاظت از منابع خاك و آب و کاهش تخریب اراضی امکان‌پذیر نیست. حال آن‌که اغلب رویکرد‌هاي حفاظت خاك و آب بهصورت مهندسی و بدون توجه به توانمندی‌های روش‌هاي زیستی مهار هدررفت خاك و آب صورت می‌گیرد. ازاین‌رو، در پژوهش حاضر سعی بر آن شده است که بهصورت مطالعه مروری، عملکرد ريزموجودات خاک‌زي به‌عنوان روش زیستی در حفاظت خاک و آب بر مؤلفه‌هاي مؤثر در هدررفت خاك و آب در فرآيند فرسايش خاک را موردبحث و بررسی قرار دهد. نتایج حاصل از مرور منابع نشان داد که خزه‌ها، گل‌سنگ‌ها، قارچ‌ها، باکتری‌ها و سیانوباکتري‌ها با تشکیل پوسته‌های زیستی و بهبود مؤلفه های پایداری خاک، بر مهار فرآیند فرسایش و تولید رواناب مؤثر هستند. لذا توانمندسازی سطح خاک در مقابل عوامل فرسایشی باران و رواناب با توسعه پوسته زیستی خاک، کاهش و مهار فرسایش خاک را به دنبال دارد. به‌کارگیری ریزموجودات خاک‌زی مي‌تواند به‌عنوان راه‌کاري مؤثر و سازگار با بومسازگان در اجراي اقدامات مدیریتی براي حفاظت منابع خاك و آب مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور مورداستفاده قرار گيرد.
|
|
تخصص ها
:
|
پوسته زیستی، حفاظت خاک، تخریب خاک، مدیریت زیستی فرسایش
|
|
|
|