باتوجه به شرايط خشک و کم‌باران و تبخير بالا در استان يزد، ذخيره‌سازی آب‌های سطحی دارای توجيه فنی و اقتصادی نمی‌باشد. لذا استفاده از سدهای زيرزمينی در مناطقی که آب زير‌قشری مناسب وجود داشته باشد، از شيوه‌های مطمئن و اقتصادی می‌باشد. در اين تحقيق سد زيرزمینی احداث شده (سنگ و سيمانی) در حوزه آبخیز ميل سفيد شهرستان اردکان، با هدف ايجاد منبع آب جديد برای تامين نيازهای کشاورزی منطقه و روستای خرانق، که در پايين‌دست منطقه مورد مطالعه قرار دارد، از لحاظ اقتصادی بررسی شد. هزينه‌های کل احداث سد 887765630 ريال محاسبه گرديد. سود حاصل از طرحنیز به ازای دبی 42 مترمکعب در روز در سال مبنا، برابر 214620000 ريال محاسبه گردید. با توجه به عمر مفيد 50 ساله طرح، شاخص سود‌‌ به هزینه، برای 5 سال اول بهره‌برداری محاسبه گرديد که نشان‌دهنده اين بود که در سال پنجم هزينه‌های طرح مستهلک شده و اقتصادی بودن طرح توجيه می‌شود. قيمت هر مترمکعب آب استحصالی در طول عمر سد  1158 ريال  بدست آمده که نسبت به قيمت امروزی آب (14000 ريال) بسيار اقتصادی می‌باشد. فاکتور تاثير ديواره سد نيز 67/12 بدست آمد که با محدوديت‌های زمين‌شناسی و ژئومورفولوژيکی و نياز آبی منطقه  قابل توجيه است. 

اردکان، بررسی اقتصادی، حوزه آبخیز میل سفید، خرانق،  سد زیرزمینی

بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی فعالیت‌های مدیریتی در سطح آبخیز از جمله ارزیابی‌های ضروری در جهت نیل به مدیریت یکپارچه منابع آبخیز می‌باشد که تضمین‌کننده مشارکت آبخیزنشینان خواهد بود. در این راستا مدل مفهومی مدیریت یکپارچه آبخیز شصت‌کلاته ارایه شد و چهارچوب فرعی اقتصادی-اجتماعی از مدل مفهومی برای بررسی اثرات مورد نظر لحاظ گردید. نتایج تحلیل اقتصادی به‌ترتیب سناریو‌های 6، 14 را با توجه به میزان هزینه متغیر کمتر، و نتایج تحلیل اجنماعی با انجام مطالعات میدانی و به کمک توزیع دو‌جمله‌ای، سناریوهای 2، 4 را باتوجه به بیشترین احتمال پذیرش اجتماعی، دارای ارجحیت بیشتری جهت اجرا نشان داد. 

سناریوهای مدیریت پوشش گیاهی، هزینه متغیر، پذیرش اجتماعی، آبخیز شصت‌کلاته

با توجه به توان بالاي حوزه­هاي آبخيز نيمه خشک و نيمه مرطوب در توليد رسوبدهي، در اين تحقيق معادله دبي- رسوب براي ايستگاه پل دوآب شازند (استان مرکزي) با اقليم نيمه خشک و ايستگاه تيره درود (استان لرستان) با اقليمنيمه مرطوب تهيه شد. سپس با بکارگيري فاکتورهاي اصلاحي FAO، QMLE، Smearing، MVUEو β، بهترين معادله دبي- رسوب معلق سالانه انتخاب گرديد و در نهايت مقايسه مقادير ضرائب اصلاحي معادلات دو منطقه انجام شد. طبق نتايج، بيشترين عدد معيار ناش- ساتکليف مربوط به ضريب اصلاحي FAOبا 558/0 براي ايستگاه پل دوآب شازند و 715/0 براي ايستگاه تيره دورود مي­باشد. همچنين مقادير ضرائب اصلاحي ايستگاه تيره دورود حدود 7/1 برابر ايستگاه پل دوآب شازند به دست آمد. با توجه به تغييرات بالاي ضرائب aو bمعادلات سنجه دو ايستگاه و نيز رابطه عکس اين دو ضريب، لازم است در بررسی رابطه دبی- رسوب علاوه بر متغير جريان رودخانه، پارامترهاي مرتبط با خصوصيات بارش و متغيرهاي ديگري از خصوصيات فيزيکي آبخيز نيز به ­کار گرفته شوند.

غلظت رسوب معلق، فاکتورهاي اصلاحي، رودخانه پل دوآب، رودخانه تيره

بررسی ­ها نشان می­ دهد طی سال­های گذشته منابع آب و خاک کشور به شدت تخریب شده است. در این راستا و جهت مدیریت پایدار منابع آب و خاک کشور، دولت سیاست­های مختلفی را برای حفاظتاز منابع آب و خاک در حوزه­های آبخیز به اجرا گذاشته است که اغلب آنها رویکردی از بالا به پایین داشته و غالباً ناپایدار بوده­اند. یکی از رهیافت­های جاری آبخیزداری، طرح­های مشارکتی مدیریت منابع آب و خاک است که از برنامه 5 ساله سوم توسعه شروع شد. طرح مدیریت پایدار منابع آب و خاک در حوزه حبله رود یکی از این طرح­های مشارکتی است که فاز اول آن توسط معاونت آبخیزداری وزارت جهاد سازندگی در سال 1377 با همکاری دفتر توسعه سازمان ملل متحد به اجرا درآمد.بنا به عقیده کارشناسان، میزان مشارکت مردم در یک طرح می­تواند نشان­ دهنده میزان موفقیت یا شکست آن طرح باشد و لیکن متأسفانه عوامل مؤثر بر مشارکت مردم در اینگونه طرح­ها ناشناخته مانده است. از این رو برآن شدیم تا عوامل مؤثر بر مشارکت مردم در این طرح را بررسی نماییم. جامعه آماری اینپژوهش ساکنین حوزه آبخیز حبله رود می ­باشند. جامعه نمونه شامل 200 نفر از روستاییانی است که در طرح مشارکت داشتند. ابزار جمع ­آوری داد­ه­ها در این پژوهش پرسشنامه بوده است.یافته­های پژوهش نشان داد که مشارکت مردم در این طرح متوسط بوده و آنها بیشتر تمایل به مشارکت در فعالیت­های اجتماعی دارند تا فعالیت­های اقتصادی و یا میدانی. همچنین یافته­ های پژوهش نشان داد که بین متغیرهای مستقل؛ میزان رضایت مردم از طرح­های عمرانی که قبلاً در روستا انجام شده است، میزان دانش و آگاهی از طرح، میزانگرایش به طرح، جنسیت، وضعیت تأهل، میزان درآمد ماهیانه از شغل دوم، میزان برآورد انتظارات مردم از طرح، با میزان مشارکت مردم در طرح، همبستگی مثبت وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون مشخص کرد که این عوامل 5/52 درصد از تغییرات سطح مشارکت را تبیین می ­کنند.

آبخیزداری،اجتماعی، اقتصادی، حبله رود، مشارکت

در طي سال‌هاي اخير نه تنها ميزان کل بارندگي کاهش يافته است بلکه سهم بارش برف از بارندگي سالانه نيز کاهش  يافته است. در عوض تعداد بارش‌هاي با مقادير کم نسبت به بارش‌هاي با مقادير زيادتر افزايش يافته است. اين شرايط، افزايش ميزان تبخير از سطح خاک و کاهش حجم آب‌هاي نفوذ يافته به درون خاک را به همراه دارد. برف به واسطه سفيدی رنگ و بازتابش نور خورشيد، گرمای کمی از نور خورشيد جذب می‌کند از اين‌رو می‌تواند تا مدت زيادی بر روی زمين باقی مانده و سطح زمين را در برابر تبخير محافظت کند. برف به‌دليل ماندگاري بر روی سطح خاک، ذوب تدريجي و نفوذ آب حاصل از آن به خاک، از نظر ميزان آب قابل استحصال اثر بخشی بيش‌تری نسبت به باران دارد. با توجه به امکان استحصال و بهره‌برداری از آب حاصل از برف، لازم است که برای مصارف گوناگون روش‌های متناسب، مفيد و مؤثر مورد بررسی، شناسايي و معرفی گردند. برف در زمان بارش به‌صورت تقريباً يکنواخت در هر منطقه بر روی زمين قرار می­گيرد. اما اگر توده برف از چسبندگی کافی برخوردار نباشد، ذرات آن توسط جريان وزش باد از جای خود کنده شده و توسط باد حمل و در نهايت در نقاط ديگری ترسيب و انباشته می‌شود. برف تازه معمولاً فاقد چسبندگی کافی است، از اين‌رو به راحتی توسط وزش باد حمل و جابجا می‌گردد. محل ترسيب و تجميع برف‌های جابجا شده، در امکان و چگونگی استحصال آب آن تأثيرگذار است. اگر محل ترسيب برف هدفمند انتخاب شود و يا آن‌که به طبيعت ديکته گردد می­توان از آب حاصل از آن بهره‌برداری بيش‌تری به عمل آورد. با اجرای پژوهشی در محدوده گردنه چرای واقع در استان چهار محال و بختياری، وضعيت ميزان انباشت و ذوب برف به‌مدت 6 سال مورد بررسي قرار گرفت. طی اين تحقيق نتايج و تجربيات ارزشمندي به‌دست آمد. در اين مقاله روش­های تله‌اندازی، ترسيب و تجميع برف و موارد استفاده از آب حاصل از ذوب برف که ماحصل تجربيات اجرای طرح فوق­الذکر می‌باشد ارائه خواهد شد.

ذوب برف، تله­اندازي، چهارمحال و بختياري، برف‌انباشت، ظرفيت نگهداشت

گسترش تخريب اراضي يكي از معضلات کنوني جوامع بشري است. به‌نحوي‌که اراضي تخريب يافته 23 درصد از خشکي‌‌هاي کره زمين را شامل شده و سالانه 5 تا 10 ميليون هکتار به وسعت آن اضافه مي‌شود. حال آن­که با توجه به روند رو‌به‌رشد جمعيت و تأمین نياز‌­‌هاي آن و هم­‌‌چنين توسعه اقتصادي، بهره‌‌برداري غير‌علمي و غير‌منطقي از منابع اجتناب‌نا‌‌پذير است. از سوي ديگر برنامه­هاي مديريتي ناپايدار بر شدت تخريب مي­افزايد. لذا اتخاذ شيوه­هاي مديريتي مناسب به‌منظور کاهش تخريب و حفظ منابع آب، خاک و پوشش گياهي، بهبود شرايط بهره‌برداري و توسعه اقتصادي ضروري است. در همين راستا مديريت سازگار به­عنوان يک رويکرد نظام‌مند از طريق کاهش ابهامات و عدم‌قطعيت­ها و هم­گرايي بيش­تر بين دست‌اندر­کاران و بهره­برداران از منابع، امکان مديريت بهينه منابع‌طبيعي و کاهش تخريب را فراهم مي‌سازد. هم­چنين استراتژي بيلان صفر در تخريب زمين (ZNLD) نيز رويکرد جديدي است که ضمن حفظ شرايط توسعه، بر مديريت پايدار زمين، ممانعت از تخريب اراضي در آينده، احياء اراضي تخريب شده، توجه بيش­تر به نقش و نياز­هاي بهره­برداران و در نهايت تلاش در بهبود خدمات زيست‌بوم تأکید داشته و مانع افزايش تخريب زمين مي­‌شود.

تخريب خاک، توسعه اقتصادي، توسعه پايدار، رويکرد برد- برد، مديريت پايدار، مديريت جامع آبخيز

امروزه مطالعه‌ي روابط مؤلفه‌هاي هيدرولوژي با زيست‌بوم‌هاي مختلف براي مديريت صحيح منابع مختلف آبخيز در قالب علم اکوهيدرولوژي مورد توجه متخصصين و مديران اجرايي قرار گرفته است. بر همين اساس مطالعات اکوهيدرولوژي در زيست‌بوم‌هاي مرتعي به سبب گسترش مکاني در جهان و هم‌چنين ايران از اهميت زيادي برخوردار است. لکن تاکنون اين مهم کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. به‌همين دليل در مطالعه حاضر تلاش بر آن بوده است تا ابعاد مهم اکوهيدرولوژي مرتع با توجه به پيشينه‌هاي پژوهشي و مستندات قابل دسترس مورد ارزيابي قرار گيرد. در همين راستا نقش مراتع بر اجزاي مهم هيدرولوژي از قبيل بارش، تبخير و تعرق، رواناب، رسوب، فرسايش خاک و تغذيه آب زيرزميني و با تأکيد بر مقايسه با ساير زيست‌بوم‌ها مد نظر قرار گرفته و نهايتاً جمع‌بندي‌‌هاي لازم ارائه شده است.

بيوم، توسعه‌ي پايدار، چرخه‌ي آب، محصولات مرتعي