افزایش یا کاهش بارندگی نسبت به شرایط نرمال که اولی موجب افزایش خطر بروز سیل و دومی باعث خشکسالی می­ شود، پیامدهای اقتصادی - اجتماعی متفاوتی را به دنبال دارد.آگاهی از توزیع احتمال بارندگی­ها زمینه مناسبی برای برنامه­ریزی منابع آب فراهم می­آورد.هدف از این تحقيق تحليل فضايي بارش درفصل مرطوب وخشک سال دراستان خوزستان مي­باشد. بنابراین مدلزنجيرهماركفروياستانخوزستانموردبررسيقرارگرفت مدل زنجيره ماركف حالت خاصي ازمدل­هايي است كه در آنها حالت خطي يك سيستم به حالتهاي قبلي آن بستگي دارد.بدین منظور22ايستگاهسینوپتیک در خوزستان واستان های همجوار با باطول دوره آماري 30تا50 سال جهت پهنه­بندی انتخاب شد.عدد آستانه10  میلیمتربارش ماهانه براي تعيين مرز ماه مرطوب وماه خشك مورد استفاده قرار گرفت. مطابقت داده­ها با مدل مورد ارزيابي قرار گرفت،جهت تحلیلهای آماری، آناليزاطلاعاتو ترسيم نقشه­هاازنرمافزارهايSurferوSpss  استفادهاست.احتمال اقلیمی خشک وتر، فراوانی روزهای تروخشک با بارش 10میلیمتر،طول میانگین دوره­ی خشک وتروسیکل هوایی بارشها در ماه ژانویه وکل سال بررسی شد.نتايج نشان داد كه: نتایج برازش داده¬های بارش بر زنجیره مارکف حاکی از آن است که احتمالات حاصله برای مجموع حالات خشکی،تری در تمام ايستگاه هاي مورد مطالعه، درصد فراواني روزهاي تر بيشتر از درصد فراواني روزهاي خشک است.بیشترقسمت های استان خوزستان شرایط لازم را برای رویش پوشش گیاهی دارند و باید در برنامه ریزیها به این امر توجه لازم نمود.

خشکی ،تری،خوزستان ،زنجیره ی مارکوف 

عوامل متعددي باعث تغييرات منفي در وضعيت کيفي و کمّي منابع­ طبيعي شده که منجر به سير نزولي پوشش ­گياهي و تخريب شديد خاک می­ گردد. این امر در نهايت باعث کاهش درآمد بهره­ برداران، وقوع سيلاب­هاي مخرب، مهاجرت روستاييان و عشاير به شهر مي­ گردد. هدف اين تحقيق بررسي عوامل مؤثر بر تخريب حوزه ­هاي آبخيز کشور بر پايه پرسشنامه کتبي و نظرات مديران و کارشناسان (متخصصان) منابع­ طبيعي بوده است. جامعه آماری این تحقیق مديران ادارات کل منابع طبیعی و کارشناسان منابع­ طبيعي به ترتيب 21 و 71 بوده و روش نمونه­ گيري به­صورت احتمال از نوع تصادفي بوده است. برای بررسی اعتبار پرسشنامه از روش آلفای­کرنباخ استفاده شد. مقدار ضریب آلفای­کرنباخ برای این پرسشنامه به­ترتیب برای مدیران 80/0 و برای کارشناسان برابر با 85/0 بوده است.به­منظور تجزيه و تحليل اطلاعات، از نرم افزار SPSSنسخه 16 استفاده گرديد. مديران معتقدند که زيادي دام با 210 امتیاز، تخريب پوشش ­گياهي با 208، چراي سنگین با 203، تبدیل کاربری مرتع با 197 و چراي زودرس با 176 امتیاز، مهمترين عوامل تخریب حوزه ­هاي آبخيز کشور بوده، ولي کارشناسان تبدیل کاربری مرتع را با 963 امتیاز، چراي سنگین با 888، تخريب­ پوشش­گياهي با 819، زيادي دام با 787 و چراي زودرس با 760 امتیاز را از مهمترين عوامل تخريب بيان کرده­اند. زیاد بودن امتیازات کسب شده هر عامل تخریب توسط کارشناسان، به دلیل بیشتر بودن جامعه آماری (71 کارشناس در مقابل 21 مدیرکل) میباشد. نتيجه ­گيري کلي ديدگاه­هاي مديران و کارشناسان اينگونه است که مديران، مديريت نادرست چرا و کارشناسان تبديل کاربري مراتع را عامل اصلي تخريب مراتع حوزه ­های آبخیز کشور بيان کرده­ اند.همچنين هر دو گروه در بحث مديريت نادرست چرا، تعداد نامناسب دام را نسبت به زمان نامناسب بهره­ برداري دام، عامل مهمتري در تخريب مراتع بيان کرده ­اند. 

 منابع­ طبيعي، مسايل اقتصادي و اجتماعي، تخريب مراتع

یکی از منابع بسیار مهم و حیاتی که در زندگی روزمره انسان ها، توسعه اقتصادي –اجتماعي کشور ها و تداوم تولیدات نقش فوق العاده ای دارد، منابع آب است.بدون استفاده بهینه از این منبع گرانسنگ، رشد و شکوفایی امکان پذیر نیست. هدف از این تحقیق، شناخت و تحلیل روش سنتی استفاده از پروژه های کوچک منابع آب بهمنظور تامین آب کافی برای مصارف مختلف است. روش تحقیق بر پایه مطالعات اسنادی و کتابخانه ای،تجربیات و مشاهدات محلی استوار است. این پژوهش با بررسی 14 مورد از سازه های سنتی ذخیره آب در آذربایجا غربی و تحلیل فایده –هزینه آنها انجام شد. نتایج نشان داد این شیوه سنتی نقش اساسي در تامين آب براي مصارف مختلف ازجمله كشاورزي دارد و در مكان هايي كه از اين سازه ها استفاده شده ميزان محصول 2 تا4 برابرشرايط متعارف است. نسبت فایده به هزینه این سازه هاحداقل7/1، حداكثر1/7 ودرحالت متوسط5/3 برآورد شد. در جمع بندی و تحلیل  نظر  بهره برداران یافته ها گویای آن است كه1/17 درصد افراد مورد مصاحبه، ميزان تأثيرسازه های یاد شده را درفعاليت هاي روزمره و بهبود وضعيت درآمد خود متوسط دانسته و1/83 درصد تأثير آن را زياد قلمداد نموده اند و خواهان مشاركت در بهينه سازي اين سازه ها با بکارگیری دانش نوین اند. 

منابع  آب – دانش بومي- فایده به هزینه- آذربايجان غربي

يكي از اركاناساسيپروژه‌ها، بحثارزيابي استكه به عنوانابزاريدرجهتسنجشوميزاناثرگذاري طرح‌هابه‌كارمي‌رود. منطقه مورد مطالعه حوزه آبخیز دره‌خرسان مسجد سلیمان واقع در استان خوزستان می باشد. هدف از اجرای این پروژه، ارزیابی نتایج عملکرد اقدامات آبخیزداری در این حوضه می‌باشد. قبلاشرايطاوليهحوضه وميزان فرسايش و رسوب آن با استفاده از روش پسياك اصلاح شده، محاسبه شده بود، در این پژوهشدر چند مرحله از اين حوضه بازديد صحرايي به عمل آمد و حجم عمليات بيولوژيکي، مکانيکي و بيومکانيکي شامل بذرپاشي، نهال كاري، بذركاري، خشكه چين، گابيون و تراس بندي انجام شده در سطح حوضه بررسی و ثبت گرديد. سپس تأثيروتلفيقهريكازعملياتآبخيزداري دركاهشفرسايشورسوب با استفاده از مدل پسياك اصلاح شدهموردارزيابيقرارگرفت. بطوريكه حدود 201 مورد بند خشکه چین، 7 مورد بند گابیونی، 32 نوار تراس‌بندی و عملیات بیولوژیکی مورد بررسي و اندازه گيري قرار گرفت. در زمينه اقدامات بيولوژيكي نيز وضعيت مرتع به روش چهار فاكتوري و گرايش آن به روش ترازوي سنجش، همچنین ميزان توليد علوفه و تيپ گياهي آن مورد مطالعه و ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان داده است که:ميزانرسوبوفرسايشويژهدرزيرحوضه1 قبلازعملياتبهترتيب برابر با 45/13 و 16/34تندرهكتاردرسالبوده وليبعدازعملياتاين ميزان به ترتيببه39/5 و 69/13 تندرهكتاردرسالكاهش يافتهاست.همچنين ميزان رسوب و فرسايش كل در اين زيرحوضه به ترتيب از 33625 و 67/85707 تن در سال به 13475 و 56 /34226 تن در سال كاهش يافته است. در زيرحوضه2 ميزانرسوبوفرسايشويژه قبلازعملياتبهترتيب برابر با 08/14 و 94/34 تندرهكتاردرسالبوده وليبعداز عمليات به ترتيب 79/5 و 37/14 تن درهكتاردرسالشدهاست.ميزان رسوب و فرسايش كل در اين زيرحوضه به ترتيب از 12/29939 و 52/74244 تن در سال به 37/12303 و 03/30537 تن در سال كاهش يافته است.با اجرای عملیات آبخیزداری وضعیت مرتع از حالت فقير به متوسط، گرايش وضعیت مرتع از منفی به مثبت، توليد از 97 كيلوگرم در هكتار به 195 كيلوگرم افزايش يافته است. علاوه بر بهبود در تركيب گونه‌اي، تراكم پوشش از 25% به 37% افزايش يافته است.

دره خرسان؛ مسجد سليمان؛ پسياك اصلاح شده؛ فرسايش و رسوب ويژه

مدیریت ریسک سیلاب با مواردی نظیر تجزیه و تحلیل، مدیریت و کاهش اثرات اجتماعی سیل سر و کار دارد. حوزه آبخیز قورچای به علت وقوع سیل‌های متعدد در آن، برای این تحقیق انتخاب شد. هدف از این پژوهش شناسایی عوامل موثر در پهنه‌بندی پتانسیل سیل‌خیزی و اولویت‌بندی پتانسیل سیل‌خیزی زیرحوزه‌ها به روش تحلیل سلسله مراتبی است. به‌طوری که کاستی‌های ناشی از ذهنی بودن و توجه گزینشی کارشناسان را در این زمینه کاهش داده، یکپارچه سازی اولویت‌بندی زیرحوزه‌ها را با لحاظ کردن وزن هر شاخص در دست‌یابی به اهداف فراهم کند. تحلیل وزن‌های نهایی حاصل از رویکرد AHP، نشان داد که معیار هیدروکلیماتولوژی با وزن 65/0 نسبت به معیار مورفومتری اهمیت بیشتری در حوزه آبخیز مورد تحقیق دارد و زیرمعیار شدت بارش برابر با زمان تمرکز مهم‌ترین عامل در این معیار است. بر اساس رتبه‌بندی نهایی حدودا 27 درصد از سطح حوزه، پتانسیل سیل‌خیزی بسیار زیاد دارند که بیشتر در نواحی کوهستانی و بالادست حوزه واقع شده‌اند، که این امر به دلیل وزن بالای دو زیرمعیار شدت بارش برابر با زمان تمرکز و بارش با دوره بازگشت 25 ساله نسبت به زیرحوزه‌های دیگر است. روش پیشنهادی در این تحقیق، علاوه بر بالا بردن دقت شناسایی نواحی دارای پتانسیل سیل‌خیزی بالا در فهم فرایندهای موثر در حوزه کمک خواهد کرد.

پهنه‌بندی، قورچای، AHP، سیل‌خیزی، چندمعیاره

در تحقيق حاضر يک جمع‌بندي از مطالعات صورت گرفته در زمينه برف، مدل‌ها و روش‌هاي مدل‌سازي ذوب برف در ايران از مجموعه مقالات ارائه شده در مجلات و نيز مجامع علمي داخلي و خارجي ارائه شده است. لزوم انجام چنين تحقيقي براي جلوگيري از انجام تحقيقات تکراري و نيز کسب ديدگاه جامع  و نيز آشنايي با روند تحقيقات انجام شده در اين زمينه بسيار مهم و اساسي مي‌باشد. هم‌چنين مديران و برنامه‌ريزان بخش اجرا نيز با بهره‌گيري از نتايج و اطلاعات ارائه شده در تحقيق حاضر مي‌توانند با قاطعيت بيش‌تري به تصميم‌گيري، برنامه‌ريزي و نيز سياست‌گذاري در خصوص اجراي پروژه‌ها و طرح‌هاي اجرايي اقدام بکنند. نتايج حاکي از پيشرفت‌هاي سريع در مدل‌سازي ذوب برف- رواناب به‌دليل وجود بحث تغيير اقليم و علاقه محققان به شبيه‌سازي اقليمي جهان و تغييرات هيدرولوژي برف مي‌باشد. مدل‌ها و روش‌هاي متنوعي در زمينه مدل‌سازي برف وجود دارد. تشخيص اين‌که کدام يک از مدل‌ها و ابزارها مي‌تواند براي شبيه‌سازي ذوب برف به‌راحتي مورد استفاده يا اصلاح قرار بگيرد نيازمند يک مطالعه جامع و تحليل کامل در اين خصوص وجود دارد. لذا تحقيق پيش‌رو با هدف بررسي سوابق مدل‌هاي ارائه شده در زمينه ذوب برف و لحاظ شرايط لازم براي انتخاب مدل از جمله شرايط توپوگرافي، کاربري اراضي، پوشش زمين و مقياس‌هاي مکاني و زماني داده‌ها با استفاده از منابع و مستندات موجود براي کشور ايران انجام شد. پژوهش حاضر بيش‌تر مبتني بر مقالات ارائه شده در مجلات، کنفرانس‌ها، منابع مختلف اينترنتي، دستورالعمل مدل‌ها و گزارش‌هايي بوده است که در خصوص مدل‌هاي ذوب برف ارائه شده است. با بررسي دقيق مقالات مرتبط با مدل‌هاي رايج ذوب برف مشاهده شد که مدل‌هاي متنوعي  از مدل‌هاي ذوب برف شهري تا مدل‌هاي جامع هيدرولوژيکي متناسب با اهداف خاصي ارائه شده‌اند. هم‌چنين نتايج حاصل از مطالعات نشان داد به‌طور کلي محاسبات ذوب برف در سه روش عمده شاخص دما (درجه-روز)، بيلان انرژي و ترکيبي از دو روش شاخص دما و بيلان انرژي (روش تلفيقي) خلاصه مي‌شوند. در مجموع مي‌توان گفت که متناسب با  شرايط حاکم بر حوزه مطالعاتي و متناسب با اهداف مورد نظر براي ارزيابي جامع از مطالعات برف به انتخاب يکي از روش‌ها و کاربرد آن مي‌توان با استفاده از تحقيق حاضر اقدام نمود.

آب معادل برف، ايران، سطح پوشش برف، مدل‌سازي، مديريت جامع