نقش و اهمیت مراتع به لحاظ تأمین بخش مهمی از نیازهای غذایی مردم جهان بر کسی پوشیده نیست. در این راستا پرداختن به بازدهی بهینه آن از اهمیت خاصی برخوردار می ­باشد. از مسائل بسیار مهم دنیای امروز تصمیم­گیری است و با توجه به این­که بسیاری از تصمیمات بر پایه چندین معیار گرفته می­ شود روش­های تصمیم ­گیری چندمعیاره نیز جایگاه ویژه­ای دارند. در این تحقیق با استفاده از روش تصمیم­گیری چندمعیاره و به­کارگیری مدل فرآیند تحلیل سلسله­مراتبی(AHP)، به انتخاب ارجح­ترین نظام بهره­برداری در مراتع استان گیلان با درنظر گرفتن معیارهای اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی پرداخته و اهمیت و اولویت آن­ها مورد ارزیابی قرار می­گیرد. در این پژوهش با ساختن سلسله مراتب و مقایسات زوجی بین معیارها و زیرمعیارها و با استفاده از نرم­افزار Super Decisionنظرات متخصصان که شامل کارشناسان مراتع استان گیلان می­باشند نسبت به ارجحیت و اولویت معیارها و راهبردها ارزیابی شد و سپس باتلفیق نتایج حاصل شده، اولویت نهایی راهکارها به­دست آمد. نتایج حاصل از تحلیل داده­ها در استان گیلان نشان داد که نظام بهره­برداری خصوصی با وزن نهایی (451/0) ارجح­ترین نظام بهره ­برداری و نظام بهره­برداری دولتی با وزن نهایی (317/0) در درجه دوم اولویت و نظام سنتی با وزن نهایی (222/0) در آخرین رتبه قرار گرفته است.

فرآيند تحليل سلسله مراتبي،تصميم ­گيريچندمعياره،نظام­هاي بهره­ برداري،دامداري، مديريتمرتع

هدف از تدوین مقاله حاضر بررسی و معرفی راه­ حل ­هایی برای مديريت و تلفيق داده‌هاي حاصل از كرت‌هاي فرسايش در شرايط بارش طبيعي و شبيه‌سازي شده و چگونگی تعميم نتايج حاصل به سطح دامنه و حوضه است. در این راستا در ابتدا عوامل موثر بر وضعیت و تغییرات داده­ها بیان و سپس ضرورت بحث مقیاس­بندی مطرح شده است. مقیاس­بندی به عنوان مجموعه­ای از عملگرها برای یافتن فاکتورهای مقیاسی به منظور مرتبط نمودن ویژگی­های یک سیستم به ویژگی­های متناظر سیستم دیگر تعریف می­شود. تعیین فاکتورهای مقیاسی با بهره­گیری از مفاهیم آنالیز ابعادی انجام می­شود. در ادامه، انواع و فرآیندهای فرسایش خاک بیان شده و بحث مدل­های فرسایش خاک که بر مبنای انواع و فرآیندهای فرسایش بوده و متشکل از فاکتورهای مقیاسی هستند، مختصرا مورد تحلیل قرارگرفته ­است. مدل­ها درواقع ابزار مدیریت، تلفیق و تعمیم داده ­ها هستند. بر این اساس معیارهای عملی انتخاب مدل مناسب بیان شده است. با توجه به تجربیات جهانی و شرایط کشور از نظر آمار و اطلاعات، تلفیق مدل RUSLEبا سنجش از دور و بر مبنای مجموعه­ای از انداز ه ­گیری­های مزرعه­ ای هدفمند برای ارزیابی و پهنه­ بندی بلندمدت فرسایش خاک کشور در مقیاس دامنه و حوضه آبخیز  پیشنهاد شده است.

 آنالیز ابعادی، اعتبار مدل، فرآیندهای فرسایش،USLE

با توجه به خشکسالی­ های اخیر رخ داده در کشور ایران و اثرات سویی که در حوزه ­های آبخیز داشته است؛ استفاده بهینه ازمنابع آب و نیز استفاده از روش­های جدید استحصال آب نقش مهمی را در مبارزه با بحران آب ایفا می ­کند. یکی از روش­ های نه ­چندان جدید استحصال آب، استفاده از فن­آوری باروری ابرها می ­باشد. نکته قابل توجه میزان تاثیر باروری ابرها بر افزایش میزان آب استحصالی و ارزش اقتصادی آن می­باشد. روش­های مختلفی برای ارزیابی پروژه­های باروری ابرها پیشنهاد شده است. ارزیابی پروژه­های بارورسازی ابر بسیار دشوار است و با چالشهای فراوانی روبه­ رو است. هدف از تحقیق حاضر معرفی روشهای ارزیابی اجرایپروژه­ های باروری ابرها و چالش­هایفرا­روی می ­باشد.

باروری ابر،روش آماری، روش فیزیکی، روش عددی

به دليل پراکنش زماني و مکاني نامناسب بارندگي، ايران در زمره کشور­هاي خشک و نيمه خشک جهان قرار دارد. براي تعديل مشکلات محدوديت منابع آب، ابتکارات و ابداعات متنوعي در زمينه بهره برداري از منابع آب سطحي و زير زميني، در ابعاد سازه­اي و مديريتي مورد توجه بوده است. منابع آب سطحي نيز کفاف تأمين آب مساحت زيادي از زمين­هاي کشاورزي را نمي­دهد. به دليل همين محدوديت از دير باز توجه به سوي منابع آب زير زميني جلب شده است. پژوهش­هاي زمين شناسي و زمين ريخت­شناسي به دليل ارائه شاخص­هايي براي اکتشاف آب زير زميني و هدايت سريع پژوهشگران براي کشف مناطق داراي منابع آب زيرزميني از اهميت ويژه­اي برخوردار مي باشند.مهم­ترين اشکال زمين ريخت­شناسي قابل مطالعه از نظر آب­هاي زيرزميني، مخروط افکنه­ها و پا دگانه­هاي آبرفتي مي­باشند. لذا بنابراين، در اين تحقيق سعي بر اين است که تاثير اشکال و فرآيندهاي زمين ريخت­شناسي دشت جيرفت بر منابع آب زيرزميني آن بررسي شود.بر اساس  مطالعات انجام شده ابخوان دشت جيرفت سيستمي متشکل از لايه هاي آبدار ،تراوا و ناتراوا است که درون يک گود افتادگي ناوديسي به وجود آمده است ضخامت آبخوان از شمال به جنوب کاهش مي يابد جهت کلي آب زير زميني دشت ازشما غرب به جنوب شرق مي باشدو مخروظ افکنه هاي جوان در حاشيه شرقي دشت يکي ار منابع مهم تغذيه کننده سفره هاي ابدار دشت مي باشد. 

دشت جيرفت، آب زيرزميني، اشکال زمين ريخت شناسي. مخروط افکنه، پادگانه آبرفتي

کاهش شديد آب در دسترس به کم­تر از حد طبيعي در دوره­ي زماني خاص با وسعتي قابل توجه را خشکسالی مي­نامند. در همين راستا هدف از پژوهش حاضر بررسي اثرات اجتماعی و اقتصادی خشکسالی هواشناسي با استفاده از شاخص SPIو مقايسه­ي ميزان کاهش و افزايش محصول و خسارات کشاورزي و دامي در سال­هاي خشک و تر مي­باشد. بدین منظور از آمار 25 ایستگاه باران سنجی استان کهگیلویه و بویراحمد در طی دوره آماری مشترک 1364 تا 1388 استفاده شد. نتايج تحليل­هاي صورت گرفته نشان داد که شديدترين خشک سالي هواشناسي در اغلب ايستگاه ها در سال­ 87-86 به وقوع پيوسته است. مقايسه توليد علوفه در شرايط عادي و خشك­سالي نيز مويد آن است که به ترتيب در مراتع ييلاقي و قشلاقي 28 و 58 و در مجموع 36 درصد توليد علوفه کاهش يافته است. هم­چنين مقايسه ميزان توليد علوفهدر سال87-86 نسبت به ميانگين ده ساله نشان داد که کل کاهش علوفه به ترتيب در مناطق ييلاقي و قشلاقي معادل 89746 ، 30333 و 109689، 41925 تن بوده است. 

خشکسالی، توليد علوفه، کشاورزی

مدیریت یک حوزه آبخیز، فرآیندی پیچیده و متشکل از اجزای مختلف می­باشد که بدون در نظر گرفتن یکایک آنها، نمی­توان به پایداری حوزه امیدوار بود. این نگاه سیستمی به حوزه، رویکردی است که توسط "طرح مدیریت پایدار منابع آب و خاک حبله­رود"- طرح مشترک میان برنامه عمران ملل متحد و سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور در فاز دوم اجرائی آن در پیش گرفته شده است. حوزه آبخیز حبله­رود با حدود 2/1 میلیون هکتار مساحت، بین دو استان مرکزی ایران، تهران و سمنان، قرار گرفته است. این حوزه که به خوبی معرف شرایط متنوع و پیچیده و تا اندازه­ای دشوار و شکننده اقلیم ایران می­باشد به عنوان پایلوت طرح "مدیریت پایدار منابع آب و خاک حبله­رود" انتخاب شده است. این طرح تهیه و پیاده­سازی برنامه آمایش سرزمین و برنامه مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز را در فاز دوم اجرائی خود در دستور کار قرار داده است. با توجه به رویکرد مشارکت­مدارانه این طرح بر در نظر گرفتن نقطه نظرات کلیه دست­اندرکاران مدیریت و بهره­برداری حوزه، برنامه آمایش سرزمین حوزه آبخیز حبله­رود با مشارکت دست­اندرکاران مذکور در سال 1391 تهیه و تصویب و از سال 1392 فاز اجرائی آن آغاز شد و هم اکنون در مرحله پیاده­سازی در نقاط مختلف حوزه می ­باشد.

 آمایش سرزمین، ارزیابی توان اکولوژیک، حوزه آبخیز، دیدگاه سیستمی، ، مشارکت

پژوهش حاضر با هدف ارزيابي اثرات اجتماعی، اقتصادی طرح هاي پخش سيلاب برآبخوان ازديد روستاييان ساكن در حاشيه اين طرح ها انجام شده است. از این رو تحقیق حاضر از این لحاظ، پژوهشی کاربردی و از لحاظ کنترل و نظارت از نوع میدانی می باشد. جامعه آماری این تحقیق روستائیان ساکن در حاشیه طرح در پنج استان کشور می باشند که در آنها طرح پخش سيلاب بر آبخوان اجرا شده است. جامعه نمونه این تحقیق 400 خانوار می باشند که از بین جامعه آماری پنج استان آذربایجان غربی، خراسان رضوی، بوشهر، یزد و ایلام بصورت تصادفی انتخاب و برای جمع آوری داده های پژوهش مورد سوال قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها در این تحقیق پرسشنامه بوده است. بمنظور سنجش روایی پرسشنامه از نظرات کارشناسان و صاحب نظران طرح آبخوان و آبخیزداری استفاده شد و برای سنجش پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده گردید که مقدار آن 92 درصد بدست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده های این پژوهش از روش های آماری توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان داد که ارزیابی ساکنین روستاهای حاشيه طرح آبخوان از اجرای طرح پخش سیلاب بر آبخوان مثبت مي باشد. علاوه براین نتايج اين تحقيق نشان داد که ارزیابی ساکنین روستاهای همجوار از اثرات طرح آبخوان در استان های مختلف با یکدیگر تفاوت معنی داری دارند. همچنين نتايج اين پژوهش نشان داد كه ارزيابي روستاييان ساكن در حاشيه طرح آبخوان بر اساس سطح تحصيلات،گروه هاي سني و گروه هاي شغلي با همديگر تفاوت معني داري دارند.

آبخوان،ارزیابی،اجتماعی،اقتصادی،پخش سيلاب